Trong những trang sử vàng của dân tộc, giai đoạn 1945 - 1954 là những năm tháng hào hùng nhưng cũng đầy gian khổ, khi toàn thể dân tộc Việt Nam tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược, sự ra đời và hoạt động của Trường THPT Hùng Vương không chỉ là một sự kiện giáo dục, mà còn là biểu tượng sáng ngời của tinh thần yêu nước và hiếu học.
Cách mạng tháng Tám thành công, sự nghiệp giáo dục đã ngay lập tức được Đảng, Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Trường Trung học Hùng Vương ra đời tại thị xã Phú Thọ ngày 1-12-1945 là một trong những mái trường cấp trung học đầu tiên của tỉnh Phú Thọ và nằm trong số bảy trường của cả nước- được ví như “những bông hoa đầu mùa” của ngành giáo dục.
Trong những trang sử vàng của dân tộc, giai đoạn 1945 - 1954 là những năm tháng hào hùng nhưng cũng đầy gian khổ, khi toàn thể dân tộc Việt Nam tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược. Giữa bối cảnh "ngàn cân treo sợi tóc”, sự ra đời và hoạt động của Trường THPT Hùng Vương không chỉ là một sự kiện giáo dục, mà còn là biểu tượng sáng ngời của tinh thần yêu nước và hiếu học. Ngôi trường xứng đáng là một trong những ngọn đuốc đầu tiên thắp sáng nền giáo dục cách mạng non trẻ.
Trường THPT Hùng Vương được thành lập trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến. Điều kiện học tập của thầy và trò những ngày đầu vô cùng thiếu thốn. Lớp học có khi là những lán tranh, vách nứa đơn sơ giữa rừng sâu, những hầm trú ẩn tạm thời. Ngôi trường đã nhiều lần sơ tán, tạm xa thị xã Phú Thọ về vùng rừng núi Yên Luật (Hạ Hòa), Văn Bán (Cẩm Khê)... Thế nhưng, dưới mái trường ấy, tinh thần hiếu học và lý tưởng cách mạng vẫn luôn rực cháy.
Ngày mới thành lập, trường chỉ có một lớp đệ nhất bậc trung học với hơn 30 học sinh và gần 10 thầy cô giáo. Kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp, trường đã có 20 lớp với trên 700 học sinh cấp 2 và cấp 3.
Nếu như sự ra đời của Trường THPT Hùng Vương là một kỳ tích, thì khát vọng "gác bút nghiên lên đường nhập ngũ" của giáo viên và học sinh nhà trường chính là bản anh hùng ca tuyệt đẹp, in đậm dấu ấn của một thời hoa lửa. Khi tiếng súng xâm lược của thực dân Pháp ngày càng ác liệt, Tổ quốc lâm nguy, nhiệm vụ học tập đã hòa làm một với nhiệm vụ chiến đấu.
Hưởng ứng lời kêu gọi thiêng liêng của Tổ quốc, hàng trăm giáo viên và học sinh trường Hùng Vương đã không do dự từ giã ghế nhà trường, từ biệt trang sách lên đường cầm súng. Họ viết nên những trang sử bi tráng bằng chính tuổi thanh xuân của mình. Những người thầy - vốn quen với phấn trắng, bảng đen, giờ đây cầm chắc tay súng, trở thành những chiến sĩ trên mặt trận. Họ là người lính dũng cảm nơi chiến tuyến, là những cán bộ chính trị, phụ trách công tác tuyên truyền, giác ngộ cách mạng cho bộ đội và nhân dân. Tri thức và lòng yêu nước đã hòa quyện, tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn. Những học sinh- bao chàng trai, cô gái tuổi mười tám, đôi mươi đang miệt mài với những trang sách, cũng đã chọn cho mình con đường ra trận. Họ rời xa mái trường, xa gia đình, bước vào cuộc chiến đấu với lý tưởng cao cả: "Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh". Nhiều người trong số họ đã anh dũng hy sinh trên các chiến trường, để lại ước mơ, hoài bão còn dang dở. Máu của họ đã hòa vào lịch sử, góp phần làm nên chiến thắng lừng lẫy Điện Biên Phủ "chấn động địa cầu".
Họ - những thầy giáo và học sinh Hùng Vương đã làm sáng đẹp những mùa xuân. Đó là tấm gương ngời sáng của các liệt sĩ: Chu Mai Lâm, Hoàng Minh Chính (tác giả bài thơ "Đi học" nổi tiếng), Đặng Chí Công, Ngô Duy Thư, Nguyễn Thế Hùng và hàng trăm liệt sĩ, chiến sĩ là học sinh Hùng Vương đã anh dũng chiến đấu, thầm lặng hi sinh trong cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc.
Sự đóng góp to lớn của thầy và trò trường THPT Hùng Vương trong giai đoạn 1945-1954 đã trở thành một phần không thể tách rời của lịch sử dân tộc. Tinh thần "gác bút nghiên lên đường nhập ngũ" là minh chứng hùng hồn cho chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng của thế hệ trẻ Việt Nam.